Główna » 2018 » Luty » 18 » Żołnierze Brygady
0:05 AM
Żołnierze Brygady

   Płk. Stanisław Sosabowski zaproponował brytyjskiemu dowództwu, aby utworzyć polską jednostkę specjalną w formie brygady spadochronowej. Takiej jednostki polska armia nigdy dotąd nie posiadała. Uzyskał zgodę. Na miejsce formowania jednostki wybrano Elliock w hrabstwie Dumries, w niezamieszkałym zamku otoczonym wielkim parkiem. Polscy żołnierze weszli w skład 4 Kadrowej Brygady Strzelców, która miała zostać wysłana do Kanady. Wkrótce część z tych żołnierzy zostało jednak wysłanych do zamku Inverlochy Castle w pobliżu miasteczka Fort William. Nikt nie wyjechał do Kanady. W zamku Inverlochy mieli przejść specjalistyczne szkolenie dywersyjne. Potem mieli być zrzuceni na terytorium okupowanego kraju. Wybrał ich sam Sosabowski. Tam zrodziła się idea stworzenia polskiej jednostki spadochronowej.

   W dniu 23 października 1940 r. 4 Kadrowa Brygada Strzelców została przeniesiona na płw. Fife na północ od Edynburga. Zadaniem żołnierzy była ochrona wybrzeża przed niemiecką inwazją. W styczniu 1941 r. Brytyjczycy zaproponowali, że mogą część polskich żołnierzy przeszkolić w Ringway, w ośrodku szkolenia spadochroniarzy położonym koło Manchesteru. Sosabowski wysyłał tam kolejne grupy żołnierzy. Ośrodek w Ringway to tzw. Central Landing Establishment. Najpierw skierowano tam około 400 polskich żołnierzy. W ciągu tygodniowego pobytu w ośrodku w Ringway, a później dwutygodniowego kursu spadochronowego każdy kursant miał odbyć po osiem skoków. Dwa z nich to dzienne skoki z balonu, pięć to dzienne skoki z samolotu i jeden to jeden nocny skok z balonu.

   Z czasem w Ringway powstała polska szkoła spadochronowa, która utworzył por. Jan Gębołyś. Brytyjskim dowódca ośrodka szkoleniowego w Ringway był Squadron-Leader mjr Maurice Newnham. Po ukończeniu kursu każdy otrzymywał odznakę spadochronową. W dniu 21 21 sierpnia 1942 r. w ośrodku Ringway doszło do tragicznego wypadku. Zginął w nim por. Stefan Borsukiewicz. Jego spadochron podczas ćwiczebnego skoku nie otworzył się. Był niezwykle uzdolnionym młodym poetą. Pierwotną kadrę brygady stanowili: dowódca – płk Stanisław Sosabowski, zastępca dowódcy – płk. dyplomowany Roman Saloni, dowódca artylerii - płk dr Roman Odzierzyński i szef sztabu – płk dyplomowany Wincenty Sobociński.

Largo House.

   Płk Stanisław Sosabowski chciał również odpowiednio wyszkolić swoich ludzi pod względem ich wytrzymałości fizycznej. W tym celu utworzono tzw. „Małpi Gaj” w ośrodku Largo House, w miejscowości Upper Largo. Był to duży budynek oraz otaczający go park. Z Lower Largo w średniowieczu wyruszył na swoją wyprawę morską Szkot, Alexander Selkirk. Jego okręt uległ rozbiciu, a on sam został wyrzucony przez fale na bezludną wyspę, gdzie spędził samotnie wiele lat. Owa historia stała się natchnieniem dla pisarza Daniela Defoe, który napisał książkę „Robinson Cruzoe”. Dla polskich żołnierzy ten teren stał się miejscem, gdzie uczono ich sztuki przetrwania w każdym terenie. W parku wokół Largo House zamontowano wiele urządzeń gimnastycznych, a także takich, które służyły szkoleniu spadochronowemu. Używano ich stale, przez cały rok, bez względu na pogodę i temperaturę. Powstał tam Ośrodek Wyszkolenia Ziemnego. Jego komendantem został mjr Karol Complak.

Wieża spadochronowa w Lundin Links.

   Polacy wybudowali tam również wieżę spadochronową, której zazdrościli im Brytyjczycy. U nich takich nie było. Polacy znali je doskonale ze swojego kraju z okresu międzywojennego. Wieża spadochronowa została wzniesiona nie w samym Largo House, ale w pobliskiej miejscowości Lundin Links. Jej konstruktorem był inż. Iwanowski, a kierownikiem robót ppłk Górka (kierownik Biura Technicznego Saperów). Wieżę wzniesiono przy współpracy z firmami szkockimi. Miała wysokość 27 m, a koszt jej budowy wyniósł 1500 funtów angielskich. Jej budowę ukończono w dniu 25 sierpnia 1941 r. Jej konstrukcja miała osiem kondygnacji. Wieża była zwieńczona obszerną platformą. W późniejszym okresie Brytyjczycy na wzór tej wieży budowali swoje w ilości 5 sztuk. Na mocy rozkazu Naczelnego Wodza gen. Władysława Sikorskiego z dnia 7 sierpnia 1941 r. powołano do życia Centrum Wyszkolenia Desantowego, w skład którego wchodziły: Ośrodek Wyszkolenia Ziemnego w Largo House i Ośrodek Wyszkolenia Powietrznego w Ringway.

   W Dunkfeld przygotowano teren do ćwiczeń polowych, w których brał udział sam Sosabowski. Ich celem było przygotowanie żołnierzy do ciężkich warunków walki. Dunkfeld leżało w odległości ok. 25 km od miejscowości Perth, na terenach będących własnością księcia Atholl. Prowadzono tam tzw. „kurs korzonkowy”, który zorganizował ppłk Kamiński i por. Jan Pić.

   Polscy żołnierze mieli doskonałe kontakty z miejscową ludnością. Szczególnie z przedstawicielkami przeciwnej płci. Płk Sosabowski karał swoich żołnierzy, którzy na przepustkach upijali się. Szczególnie dotyczyło to oficerów i podoficerów. Zabraniał również małżeństw ze Szkotkami, gdyż takie decyzje uważał za zbyt pochopne. Wśród żołnierzy Brygady znalazło się kilku polskich Żydów, jak również ludzie o korzeniach białoruskich i ukraińskich. Wszyscy byli traktowani, jak pozostali. W dniu 23 września 1941 r. Wódz Naczelny gen. Władysław Sikorski ogłosił powstanie 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej. Przebywając w Ringway wręczył żołnierzom Sosabowskiego odznaki spadochronowe. Znak spadochronowy został ustanowiony zarządzeniem Naczelnego Wodza z dnia 21 czerwca 1941 roku. Autorem znaku był Marian Walentynowicz, a autorem regulaminu jej przyznawania był kpt dypl. Maciej Kalankiewicz (przyszły „Cichociemny”). Dzień 23 września stał się od tej pory dniem święta brygady.

Gdy przyjdzie odpowiednia chwila, jak orły zwycięskie spadniecie na wroga i przyczynicie się pierwsi do wyzwolenia Ojczyzny. Odtąd jesteście pierwszą brygadą spadochronową. Wierzę, że kierowani sprawną ręką waszego dowódcy, spełnicie swój żołnierski obowiązek. Wzywam was do dalszej wytrwałej pracy, która przyniesie korzyść Polsce, a Wam zaszczyt powrotu do Niej – pierwszymi”

Gen. Władysław Sikorski

   Prawo nadania odznaki spadochronowej miał tylko dowódca Brygady. Ogółem otrzymało ją 5551 osób, w tym 5083 Polaków. Jako jeden z pierwszych otrzymał ją ppłk Jan Kamiński. Jednym z ochotniczych żołnierzy Brygady był Amerykanin niepolskiego pochodzenia, Richard Tice, który zginął we wrześniu 1944 r. pod Arnhem. Był powszechnie lubiany i szanowany. W dniu 14 września 1942 r. Wódz Naczelny podjął decyzję o nadaniu Brygadzie statusu samodzielności. Gen. Frederic Browning, dążąc do scalenia polskich spadochroniarzy z powstającą w tym samym czasie jednostką brytyjską zaproponował Sosabowskiemu objęcie dowództwa nad polsko-brytyjską dywizją powietrznodesantową, ale ten odmówił. Chciał dowodzić jednostką złożoną tylko z Polaków.

   Ośrodki szkoleniowe Brygady były często odwiedzane przez ważnych gości. W dniu 23 września 1941 r. odwiedził ich gen. Władysław Sikorski, polski Wódz Naczelny. Żołnierze Brygady odwdzięczyli mu się za ową wizytę i powołanie Brygady. W pogrzebie Naczelnego Wodza w 1943 r. brała udział kompania honorowa Brygady. Brygadę odwiedzili również gen. Down (zastępca dowódcy brytyjskiego Korpusu Powietrznego), gen. Crawford (szef departamentu „Air”), gen. Stanisław Kopański (szef sztabu Wodza Naczelnego – wizyta w dniu 4 września 1943 r.), gen. Kazimierz Sosnkowski (Wódz Naczelny), premier Stanisław Mikołajczyk (wizyta w dniu 3 kwietnia 1944 r.), prezydent Władysław Raczkiewicz (wizyta w dniu 11 kwietnia 1944 r.), gen. Frederic Browning (dowódca brytyjskich wojsk spadochronowych), gen. Marian Kukiel, gen. Bernard Montgomery (wizyta w dniu 13 marca 1944 r.) i wicepremier Wielkiej Brytanii Clement Attlee.

   W lipcu 1944 r. w okolicach Stamford doszło do tragicznego wypadku. W powietrzu doszło do zderzenia się dwóch samolotów. Zginęło 28 polskich spadochroniarzy i załogi obydwu samolotów. Do wypadku doszło w okolicach miejscowości Tinwell niedaleko Rutland. Jedną z ofiar był Ślązak, sierżant-podchorąży Bronisław Szymoński, który urodził się w dniu 4 października 1904 r. w Żywcu. W 1944 r. utworzono nowy sztab Brygady w osobach: dowódca – płk S. Sosabowski, szef sztabu – mjr dyplomowany Stanisław Jachnik, dowódca saperów – mjr dyplomowany Ryszard Małaszkiewicz, dowódca 1 batalionu – mjr Karol Complak, dowódca 2 batalionu – ppłk Jan Kamiński, dowódca dywizjonu artylerii – mjr Bielecki, dowódca szkoły podoficerskiej – kpt Wacław Płoszewski, szef służb sanitarnych – ppłk dr Jan Golba

    W 1942 r. brytyjska 1 Dywizja Powietrzna podarowała Brygadzie proporzec (przekazany Polakom w dniu 21 kwietnia 1943 r. na lotnisku w Edynburgu przez gen. Browninga). Wcześniej żołnierze Brygady podarowali Brytyjczykom kuty i srebrzony polski znak spadochronowy. Drugi proporzec Polacy otrzymali od mieszkańców Fife. Jego matką chrzestną była dama królewskiego dworu brytyjskiego, lady Victoria Alexandrina Violet Erskine-Wemyss (1890-1994), pochodząca z Wemyss Castle w Fife w Szkocji. W uroczystości brał udział przedstawiciel brytyjskiego króla – lord Elgin. W dniu 15 czerwca 1944 r. prezydent Władysław Raczkiewicz przekazał Brygadzie sztandar uszyty przez mieszkańców okupowanej Warszawy, który z narażeniem życia wielu osób został przewieziony doi Wielkiej Brytanii. Inicjatorem stworzenia sztandaru był kpt dypl. Maciej Kalenkiewicz (ps. „Kotwicz” – „Cichociemny”), zrzucony na ziemie polskie w grudniu 1941 r. Gdy dostał się do Komendy Głównej Armii Krajowej, przekazał tam prośbę Sosabowskiego o uszycie sztandaru dla Brygady. Projekt tego sztandaru wykonał inż. Maciej Nowicki, twórca największego stadionu sportowego w Chicago. Białego jedwabiu do jego uszycia dostarczyła kierowniczka zakładu hafciarskiego zakonu bezhabitowego sióstr westiarek siostra Madalińska, która także wykonała hafty. Do wykonania purpurowej części wykorzystano zabytkowy, pochodzący z XIX w. płaszcz kardynalski kardynała Dunajewskiego. Sztandar ukończono w 1942 r. i potajemnie poświęcono w kościele Panien Kanoniczek przy Placu Teatralnym w Warszawie. Członkami pierwszego pocztu sztandarowego byli żołnierze AK: Maciej Kalenkiewicz (ps. „Kotwicz”), por. Mieczysław Eckhardt (ps. „Bocian”) i por. Jan Marek (ps. „Walka”). Wszyscy byli „Cichociemnymi”, którym nie udało się przeżyć wojny. Sztandar udało się przetransportować do Wielkiej Brytanii dopiero w nocy z 15 na 16 kwietnia 1944 r., podczas operacji lotniczej „Most I”, jako przesyłkę o kryptonimie „Michałek”. Na sztandarze znalazł się wizerunek Michała Archanioła, a także napis „Bóg i Ojczyzna” i „Surge Polonia”. Sztandar został poświęcony w okupowanej Warszawie w dniu 3 listopada 1942 r. Jego matkami chrzestnymi były Zofia Kossak-Szczucka i Maria Kann. Z okazji wręczenia Brygadzie sztandaru w miejscowości Coupar odbyła się defilada Brygady. Na trybunie honorowej zasiadł prezydent Władysław Raczkiewicz, gen. Kazimierz Sosnkowski i J. Kwapiński. Jednocześnie Sosabowski został mianowany na stopień gen. brygady.

   W chwili lądowania Sprzymierzonych w Normandii (6 czerwca 1944) Brygada została podporządkowana brytyjskiemu dowództwu, choć sam Sosabowski był temu zdecydowanie przeciwny. Wcześniej, w marcu 1944 r., z powodu tzw. odmłodzenia kadry oficerskiej (wprowadzonego rozkazem Naczelnego Wodza), Sosabowski stracił wielu doświadczonych oficerów (mjr-a Complaka, ppłk-a Szydłowskiego, mjr-a Nowaczyńskiego i płk-a Kamińskiego). W okresie od 29 czerwca do 3 lipca Brygada została przerzucona do środkowej Anglii. Nie była użyta na początku inwazji, gdyż była jeszcze słabo uzbrojona, a także brakowało w niej szeregowych. Gdy dotarła do nich wieść o wybuchu powstania warszawskiego byli pewni, że ruszą na pomoc stolicy. Gdy tak się nie stało, w dniu 13 sierpnia 1944 r. część żołnierzy Brygady odmówiła przyjęcia posiłku – na znak protestu. Sosabowski załagodził konflikt. Żołnierze mu całkowicie ufali. Wszyscy czekali na bój…

Wyświetleń: 448 | Dodał: pietruchadariusz | Tagi: Market Garden, Arhnem, Samodzielna Brygada Spadochronowa, Sosabowski | Rating: 0.0/0
Liczba wszystkich komentarzy: 0
avatar